Budniki i Hala Izerska, czyli "Mała Syberia" - to najciemniejsze i najzimniejsze miejsca w całej Polsce

Budniki oraz Gross Iser to dwie miejscowości, położone w Sudetach, które nie są już zamieszkiwane przez rdzennych mieszkańców, ale z uwagi na swój specyficzny mikroklimat cieszą się dużą popularnością wśród turystów. W Budnikach słońce świeci tylko przez 233 dni w roku, a najniższe temperatury w dawnej wiosce Gross Iser sięgały -45 stopni Celsjusza.

"Mała Syberia: to określenie, którego zaczęto używać w odniesieniu do Hali Izerskiej. Malownicze miejsce odznacza się alpejskim klimatem, który nie zawsze był przyjazny ludziom. Klimat panujący na tej wysokości był tak surowy, że nawet ziemniaki i owies nie dojrzewały, co sprawiło, że okolica zyskała swoją specyficzną nazwę. Noce do dziś są tu długie i ciemne, a ekstremalne temperatury w zimie sięgają nawet -45 stopni Celsjusza.

Oto najniższe temperatury, które zarejestrowano na tym terenie w przeciągu całego roku:

• 10 lutego 1929 r. (-41°C)
• 10 stycznia 1940 r. (-41°C)
• 7 stycznia 1985 (-41 °C)
• 29 grudnia 1996 r. (-37°C)
• 20 lipca 1996 (-5,5 °C)
• 14 sierpnia 2012 (-1,7 °C)

Naukowcy z Wrocławia oraz inne ośrodki badawcze od lat przyglądają się temu regionowi z zainteresowaniem, analizując jego specyficzny klimat i zjawiska atmosferyczne. Średnia roczna temperatura nie przekracza 15 stopni Celsjusza, co zawdzięcza chłodnym wieczorom i porankom, a także wpływowi zimnego i wilgotnego powietrza atlantyckiego z gór.

Z daleka od miasta i zabudowań znajduje się Chatka Górzystów, czyli jedyny budynek, który ocalał po zniszczonej wiosce Gross-Iser. Dawniej ta malutka osada tętniła życiem i zamieszkiwało ją 240 osób, które trudniły się głównie wypasem owiec i wyrębem lasu. Działały tutaj szkoły, schroniska oraz gospoda. Autochtoni zostali stąd przepędzeni po zakończeniu II wojnie światowej, a dalsze losy samej wioski do dziś owiane są tajemnicą. Wiadomo, że tuż po 1945 roku została przejęta przez wojska radzieckie. Nie wiadomo jednak dokładnie, dlaczego i w jakich okolicznościach domy zaczęły być rozbierane. Chatka Górzystów to dziś jedyny świadek minionych czasów.

W chatce Górzystów można zjeść jedne z najlepszych naleśników w całej Polsce, a w sobotnie i niedzielne popołudnia ustawiają się tu naprawdę długie kolejki, żeby spróbować lokalnych przysmaków.

Niebo nad Górami Izerskimi jest o dwadzieścia raz ciemniejsze niż w mieście. Dzięki temu gwiezdne konstelacje ukazują się w pełnej krasie, a Drogę Mleczną można podziwiać bez przeszkód i to gołym okiem. To tutaj spadające gwiazdy stają się częstym zjawiskiem, podobnie jak zaćmienia Księżyca. Nic więc dziwnego, że kilkanaście lat temu w okolicach stacji Orle w Górach Izerskich powstał unikatowy Izerski Park Ciemnego Nieba, który stanowi wyjątkowe miejsce na mapie naszego kraju.

W mieście nie ma możliwości doświadczania prawdziwie ciemnego nieba i to nie tylko pozbawia nas możliwości podziwiania konstelacji gwiazd, ale również negatywnie wpływa na środowisko naturalne, przerywając naturalny cykl dnia i nocy dla zwierząt oraz roślin. Naukowcy podkreślają, że zanieczyszczenie światłem wywiera negatywny wpływ na ekosystem oraz zdrowie. Szacuje się, że ponad 94% ludności Polski żyje pod niebem skażonym nadmiarem światła, a 14% mieszkańców doświadcza tak jasnego oświetlenia, że ich oczy nie są w stanie adaptować się do warunków nocnych.

Izerski Park Ciemnego Nieba jest jednym z dwóch parków w Polsce o takim charakterze,. Drugi znajduje się w Bieszczadach. Projekt zainicjował Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Od tego czasu jest to miejsce, w którym odbywają się warsztaty, realizowane są programy edukacyjne oraz tysiące osób rocznie może oglądać najciemniejsze niebo na Dolnym Śląsku.

Do samych Jakuszyc, skąd czeka nas kilkukilometrowa przeprawa pieszo dojeżdża pociąg z Wrocławia, a samochód można zostawić na całą noc na parkingu, znajdującym się niedaleko stacji kolejowej.

Budniki, położone są w malowniczym regionie Karkonoszy i stanowią jeden z ciekawszych punktów wędrówek po górach Dolnego Śląska głównie z uwagi na swoją historię i specyficzny mikroklimat. Maleńka osada została założona w XVII wieku przez uchodźców religijnych i od samego początku miała swój niepowtarzalny charakter. W wiosce nigdy nie mieszkało więcej niż 100 mieszkańców, ale byli oni bardzo zaangażowani w lokalne inicjatywy. Wybudowano tu najmniejszą w całych Prusach szkołę, a także schronisko.

Dziś po Budnikach została tylko pamięć, utrwalona na zdjęciach oraz tradycja żegnania i witania słońca, która została zainicjowana przez tutejszych pasjonatów historii. Wspólne spotkania są okazją do opowiadania o zapomnianej historii osady, przywoływania ducha gór Wołogóra oraz biesiadowania przy ognisku.

W tym roku słońce powitano 16 marca, rozpalając tradycyjnie lampę naftową. Impreza cieszyła się ogromnym zainteresowaniem tubylców oraz turystów.

Współczesne Budniki stanowią doskonała atrakcję turystyczną dla rodzin i miłośników przyrody. Otoczone malowniczymi krajobrazami Karkonoszy, oferują doskonałe warunki do aktywnego wypoczynku na łonie natury.